Trives, Terra de

10-11-2017

AS XURISDICIÓS DA TERRA DE TRIVES NO ANTIGUO RÉXIMEN:

Imos analizar a situación administrativa das Terras de Trives no Antigo Réxime (séculos XVI-XVIII), tendo en conta que a sua extensión ven a coincidir coa da comarca moderna oficial (concellos de San Xoan de Río, Puebla de Trives, Chandrexa de Queixa e Manzaneda).

Trives

 

Comprendía a Terra de Trives 12 xurisdicións (+info), que ocupaban unha superficie total de 431 Km2, sendo as de maior extensión as de Castro Caldelas e Manzaneda de Tribes, que superaban os 100 Km2. (10.000 Has. de superficie), e as menores as de Cabañas, Navea e Viana del Bollo, que non superaban as 1.000 Has.:

JURISDICC SUP. KM2
CASTRO DE CALDELAS 119
MANZANEDA DE TRIBES 114
QUEYJA 76
PUEBLA DE TRIBES 32
SOBRADO DE TRIBES 23
PARADA SECA 16
RIO Y JUNQUEDO 12
PENA PETADA 12
VILLA DE COBA 10
CABAÑAS 8
NAVEA 7
VIANA DEL BOLLO 2
TOTAL 431
Trives_jur_diss
As xurisdicciós da Terra de Trives no Antiguo Réximen.

OS DOMINIOS SEÑORIALES DA TERRA DE TRIVES:

Do total da súa superficie, o dominio señorial sobre o 65% correspondía á nobreza titulada, sendo o 20% terras de «sus vecinos». En menor proporción o clero secular, fidalguía, clero secular e realengo repartíanse o resto do territorio:

DOMINIO NUM.FELIG. SUP.KM2 %
NOBLEZA TITULADA 39 278 65
SUS VECINOS 7 86 20
CLERO REGULAR 5 30 7
HIDALGUIA 2 19 4
CLERO SECULAR 2 16 4
REALENGO 1 2 0
TOTAL 56 431 100

O maior posuidor era o conde de Lemos,  que controlaba 151 Km2. (más de 15.000 Has.), seguido por el conde de Ribadavia (algo más de 10.000 Has.) Km2., siendo las tierras de realengo una reprsentación simbólica, ya que sólo suponían unas 200 Has. de territorio:

SEÑORÍO NUM.FELIG. SUP.KM2
CONDE DE LEMOS 28 151
CONDE DE RIBADAVIA 9 107
SUS VECINOS 7 86
MONASTERIO DE SAN PAYO 4 23
MARQUES DE CASTELAR 2 20
ABADIA SAN BREXIMO TRIBES 2 16
DOÑA JOAQUINA DE OCA 1 12
DON FRANCISCO QUIROGA 1 7
MONASTERIO DE CARRRACEDO 1 7
SU MAJESTAD 1 2
TOTAL 56 431
Trives_sen_diss
Os dominios señoriales da Terra de Trives.

Por estamentos, xa señalamos que a nobleza titulada controlaba o 65% do territorio (278 Km2.) e 39 freguesías. Estaba representado en primeiro lugar por o conde de Lemos, que controlaba 151 Km2. e 28 feligresías da xurisdicción de Puebla de Tribes e a parte oriental da xurisdicción de Castro de Caldelas (concellos de San Xoan de Río e Chandrexa de Queixa). A continuación aparecía o conde de Ribadavia, con dominio sobre 107 Km2. e 9 feligresías da xurisdicció de Manzaneda de Tribes,  e finalmente o marqués de Castelar, con señorío sobre800 Has. da xurisdicción de Cabañas (compartida) e 1.200 do coto de Río y Juncedo, no mismo concello de San Xoan de Río.

A xurisdicción directa de «Sus vecinos» era bastante representativa, xa que controlaban directamente o 20% do territorio, con un total de 86 Km2. de extensión e 7 feligresías na xurisdicción de Queyja (7.600 Has.) e no coto de Villa de Coba (1.000 Has.).

O clero regular exercía a sua xurisdicción sobre o 7% do territorio (unhas 3.000 Has.. e 5 feligresías). Estaba representado por os mosteiros de San Payo, con 2.300 Has. e 4 feligresías na xurisdicción de Sobrado de Tribes, e por o mosteiro de Carracedo, con 700 Has na feligresía de Reigada (xurisdicción de Manzaneda de Tribes).

A fidalguía tiña unha representación máis ben escasam xa que sólo controlaba o 4% do territorio de Trives, con 1.900 Has. no coto de Pena Petada (Doña Joaquina de Oca) e a xurisdicción de Navea (Don Francisco Quiroga).

O clero secular, cuxo único representante era a Abadía de San Bréximo de Tribes, exercía o seu dominio sobre unhas 1.600 Has e 2 feligresías da xurisdicción de Parada Seca.

O realengo limitábase a exercer o dominio sonre a feligresía de San Cristovo, na xurisdicción nde Viana del Bollo, actual concello de Chandrexa de Queixa, con unha superficie de unhas 200 Has.

FONTES:

  • Os datos sobre as xurisdicciós e señoríos de todo o territorio galego foron elaborados por min utilizando ferramentas de gestión informática  e de información geográfica (GIS) a partir do Censo de Floridablanca. Ainda que según Pegerto Saavedra (Discurso de ingreso na Real Academia Galega) os datos de Floridablanca simplifican a realidade, e cita como exemplo a “Descripción” de Miguel Bañuelos, que cifra o número de xurisdicciós para toda Galicia en 664, frente ás 509 de Floridablanca (según Saavedra esto é debido a que en algúns casos había unha titularidade compartida), iso non significa que o Censo de Floridablanca non tratara con rigor os seus datos, antes ben, sin a sua aportación non teríamos una idea tan crara da composición e distribución das xurisdicciós no Antigo Réximen.
  • Como base para elaborar os mapas adxuntos utilizamos os datos do Censo de Floridablanca do ano 1785 España dividida en provincias e intendencias, y subdividida en partidos.
  • Para aclarar algunhas dudas utilizamos as Respostas Xenerales do Catrastro de Ensenada e o Diccionario de Moñino.
  • Para o país galego temos a obra de Francisco Javier Río Barja Cartografía Xurisdiccional Galicia, siglo XVIII.- Consello de Cultura Galega.
  • Para a provincia de Ourense resultou impresdindible a obra de Olga Gallego Domínguez El catastro del marqués de la Ensenada en la provincia de Orense.- 1985.
  • Como obra de consulta necesaria para comprender a estructura da propiedade no Antiguo Réximan, en especial para a terra de Chantada, utilizóuse a obra de Ramón Villares La propiedad de la tierra en Galicia, 1500-1936.- Siglo veintiuno editores.- Madrid, 1982.
Anuncio publicitario
A %d blogueros les gusta esto: