No preámbulo do Testamento menor do obispo Odoario (Testamentum episcopi domini Odoarii) existente no «Tumbo Viejo» de Lugo, século XIII (AHN, Cód. 1043, folio1r) http://pares.mcu.es/ParesBusquedas/servlets/Control_servlet cóntasenos que, tras a invasión musulmana, o bispo abandona África rodeado da sua «familia» (siervos), vagando por terras despobladas hasta que se asenta la propia cidade de Lugo, onde edifica a catedral e desde onde dirixe a «repoblación» de toda a Gallaecia repartindo territorios a todos ós membros da sua «familia»:
CODICES,L.1043.- Letra gótica-cursiva, siglo XIII:
[…] Igitur notum omnibus manet quantum ego Odoarius episcopus fui ordinatus in territorio Affrice. Surrexerunt quidam gentes hysmahelitarum et tulerunt ipsam terram a christianis et uiolauerunt sanctuarium Dei; et christicolas Dei miserunt in captiuitatem et ad iugum seruitutis; et ecclesias destruxerunt; et fecerunt nos exules a patria nostra. Et fecimus moram per locas desertas multis temporibus. Postquam deus per suum beneplacitum in hanc regione respicere iussit. Et christianis in hac patria dilatauit fuit et diue memorie princeps dominus Adefonsus in sedem ipsius sublimauit quid ipse erat de stirpe regis Recharedi et Ermegildi. Dum talia audiuimus per ducti fuimos in sedem Lucensem cum nostris multis familias et cum ceteris proliis tam nobiles quam ignobiles. Et inuenimus ipsam sedem destructuam et inmutable facta tunc denique laboramos ibidem et edifficamus domus dei et ecclesia sancte Marie. Et presimus loca palacii et ipsam ciuitatem restauramos eam intrus et foris. Et plantauimus uineis et pomiferis. Postea uero fecimus de nostra familia possessores per undique particus et dedius illis boues ad laborandusn et iunta ad seruiendum eis, tunc exiuimus per giro ciuitatis uillas et hereditates ad inquirendum ut laborasset illas et inuenimus in ripa Minei […] (Transcripción de A. Sánchez Mairena). |
Vázquez de Parga refírese a todos os documentos atribuídos a Odoario como o «dossier odoariano», dos cales algús son orixinales e outros foron copiados no século XIII e incluídos no chamado «Tumbo Viejo de Lugo».
OTestamento maior de Odoario, quizáis sexa un dos máis polémicos documentos existentes no Tumbo vello de Lugo, parte de cuia copia do século XIII reprodúcese máis abaixo. Iste documento que según Vázquez de Parga «se supone emanado de Odoario, no presenta problema de fecha en el único texto en que se ha conservado, el Tumbo viejo» e continua decindo «…allí se lee claramente la que corresponde al 15 de mayo de 747«. Añade Vázquez de Parga que contén «una monótona lista de villas e iglesias que llenan cinco páginas de la Historia sagrada«. Sobre a sua autenticidade reproduce textualmente o que xa había notado David, de que «no pude ser anterior en ningúnn caso a la segunda mitad del signo X» xa que, según il, menciónanse no documento duas iglesias dedicadas a San Pelayo, martirizado en Córdoba no ano 925.
Tumbo Vello de Lugo.- Testamento maior de Odoario.- Archivo Histórico Nacional.- CODICES,L.1043.- Letra gótica-cursiva, siglo XIII: |
Item in Nasue: Ecclesia Sancti Mameti de Tomati cum duas uillas stipatas de familia mea. Sancta Maria de Gilani et Sancte Eolalie de Golfar cym familie. Sancto Petro de Lincora con uillas et familia ab integro. Sancto Ioanne de Laurario ab integro. Uilla Framilani stipata de familia mea ab integro. (Transcripción de López Sangil e Vidán Torreira). |
Se temos en conta a opinión de Sánchez-Albornoz, de que tra-la invasión musulmana (segunda metade do século VIII) prodúxose a despoblación das terras como medida estratéxica e a sua posterior repoblación, podemos entender o siñificado distes documentos, elaborados en épocas posteriores (séculos X e XI) e referidos a territorios naquel momento despoblados. Istes documentos foron en gran parte falsificados, con engadidos, interpolaciós, etc. e produxéronse, non so, según Amancio Isla, para darlles un aire de antiguidade senon para fundamentar os seus dereitos sobre determinados territorios. Pódese pensar, como dí López Sangil e Vidán Torreira que a iglesia de Lugo para xustificar unha serie de propiedades quixo definir a sua procedencia, polo que partindo dunha serie de documentos orixinales ou non, decidiu atribuilo a Odoario.Tanto Vázquez de Parga como outros prestixiosos especialistas como P. David, Borrau-Dihigo, etc., non teñen nengun reparo en afirmar que se trata de unha evidente falsifiación.
Por contra, outro grupo de historiadores -Sánchez-Albornoz ou García Conde-, ainda sen negar posibles falsificacións e interpolacións, consideran que teñen un fondo histórico ou que a presencia do obispo Odoario en Galicia é froito dunha lenda muy arraigada dentro de Galicia que perdurou durante longos anos. Sánchez Albornoz dí que il non pode dudar da existencia dun documento auténtico ainda que recoñece que existen partes finxidas como na que claifica ó prelado lucense de archiepíscopus, que non pode corresponder ó século VIII senón óo século XI ou XII, e que as demáis interpolaciós son fácilmente reconocibles.
Enlaces:
24-10-2018: Está realmente el obispo Odoario enterrado en San Payo de Diamonde?
El argumento de las iglesias de San Pelayo es vano, porque tales iglesias no parecen (y siempre podía haber habido otro San Pelayo anterior al cordobés, porque si ya se usaba el nombre cristiano, por algo sería). Por otra parte, la ‘monótona lista de iglesias’ es apasionante para la historia del poblamiento; tal vez no haya paralelo documental de ese calibre en Europa, en que iglesitas humildes perdidas por ahí están mentadas desde el s. VI (porque efectivamente el ‘dossier’ de O. guarda documentos anteriores, cada vez más corroborados.