Muros, Terra de

22-11-2017

AS XURISDICIÓNS DA TERRA DE MUROS:

Imos analizar aquí a Terra de Muros durante o Antigo Réximen (siglos XVI-XVIII). Por razóns de operatividade seleccionamos o territorio tal como se contempla na comarca moderna oficial (concellos de Muros e Carnota), xa que representar directamente as xurisdiccións resultaría moi complicado e difícil de comprender dada a irregularidade e dispersión do seu territorio:

Muros

A Terra de Muros estaba situada no extremo noroccidental da rexión e pertenecía á antigua provincia de Santiago. Comprendía 3  xurisdicións, que sumaban en conxunto unha superficie de 143 Km2.:

XURISDICCIÓN SUP. KM2
MUROS 118
CORCUBION 17
SIERRA 8
TOTAL 143
Muros_jur_diss
As xurisdiccións da Terra de Muros no Antiguo Réximen.

OS DOMINIOS SEÑORIALES DA TERRA DE MUROS:

Dous principales dominios señoriales (ver señorío) repartíanse a Terra de Muros: en primeiro lugar o clero secular, que ocupaba o 83% do seu territorio, e en segundo lugar figuraba a nobleza titulada, que exercía o seu dominio sólo sobre o 17% restante:

DOMINIO NUM.FELIG. SUP.KM2 %
CLERO SECULAR 10 118 83
NOBLEZA TITULADA 3 25 17
TOTAL 13 143 100

Os máis grandes posuidores eran o arzobispo de Santiago, señor directo do 83% do territorio, seguido por conde de Altamira co 12%, e xa en último lugar o marqués de la Sierra co 6% do territorio:

SEÑORÍO NUM.FELIG. SUP.KM2 %
ARZOBISPO DE SANTIAGO 10 118 83
CONDE DE ALTAMIRA 2 17 12
MARQUES DE LA SIERRA 1 8 6
TOTALES 13 143 100
Muros_sen_diss
Os dominios señoriales na Terra de Muros no Antiguo Réximen.

Únicamento dous estamentos exercían o dominio señorial na Terra de Muros:

O CLERO SECULAR, que por medio do arzobispo de Santiago controlana o 83% do territorio, con 118 Km2. e 10 feligresías da xurisdicción de Muros (actuales concellos de Muros e Carnota), era o único representante do estamento clerical.

A NOBLEZA TITULADA, que ocupaba o 17% restante, cun un total de 2.500 Has. e tres feligresías, dúas delas controladas por o conde de Altamira (xurisdicción de Corcubión, 1.700 Has.), si ben a feligresía de Serres compartida co marqués de Mos. A terceira feligresía de dominio nobiliario era de señorío do marqués de la Sierra, ubicada na xurisdicción do seu propio nome (feligresía de Lira, de 800 Has.).

FONTES:

  • Os datos sobre as xurisdicciós e señoríos de todo o territorio galego foron elaborados por min utilizando ferramentas de gestión informática  e de información geográfica (GIS) a partir do Censo de Floridablanca. Ainda que según Pegerto Saavedra (Discurso de ingreso na Real Academia Galega) os datos de Floridablanca simplifican a realidade, e cita como exemplo a “Descripción” de Miguel Bañuelos, que cifra o número de xurisdicciós para toda Galicia en 664, frente ás 509 de Floridablanca (según Saavedra esto é debido a que en algúns casos había unha titularidade compartida), iso non significa que o Censo de Floridablanca non tratara con rigor os seus datos, antes ben, sin a sua aportación non teríamos una idea tan crara da composición e distribución das xurisdicciós no Antigo Réximen.
  • Como base para elaborar os mapas adxuntos utilizamos os datos do Censo de Floridablanca do ano 1785 España dividida en provincias e intendencias, y subdividida en partidos.
  • Para aclarar algunhas dudas utilizamos as Respostas Xenerales do Catrastro de Ensenada e o Diccionario de Miñano.
  • Para o país galego temos a obra de Francisco Javier Río Barja Cartografía Xurisdiccional Galicia, siglo XVIII.- Consello de Cultura Galega.
  • Para aclarar algunha duda sobre a configuración de algunha xurisdicción concreta, puden consultar o orixinal da obra de Miguel BAÑUELOS: “Descripción quasi chorografica de la población que contienen las siete provincias de Galicia.”.- Real Academia de la Historia, 1785.- Madrid.
  • Para a provincia de Ourense resultou impresdindible a obra de Olga Gallego Domínguez El catastro del marqués de la Ensenada en la provincia de Orense.- 1985.
  • Como obra de consulta necesaria para comprender a estructura da propiedade no Antiguo Réximan, en especial para a terra de Chantada, utilizóuse a obra de Ramón Villares La propiedad de la tierra en Galicia, 1500-1936.- Siglo veintiuno editores.- Madrid, 1982.