13-11-2017

AS XURISDICIÓS DA TERRA DE QUIROGA NO ANTIGUO RÉXIMEN:

Imos analizar a situación administrativa das Terras de Quiroga no Antigo Réximen (séculos XVI-XVIII) tendo en conta que naquela época Quiroga pertenecía á provincia de Ourense, e que tras a creaciós por o réximen liberal do século XIX das provincias e concellos actuais , a sua extensión ven a coincidir coa da comarca moderna oficial (concellos de Ribas de Sil, Quiroga e Folgoso de Caurel).

Comprendía a Terra de Quiroga 8 xurisdicións e un coto redondo (+información), que ocupaban en conxunto unha superficie de 579 Km2, sendo as de maior extensión as xurisdicciós de Quiroga e O Caurel, que excedían dos 100 Km2. de extensión, sendo por contra o coto de Torbeo e a xurisdicción de Peytes as de menor extensión ao non superar as 1.500 Has.:

JURISDICC	SUP. KM2
QUIROGA	236
CAUREL	170
SEARA	38
MONTEFURADO	35
SAN CLODIO DEL SIL	30
VALDEORRAS	24
VISUÑA	21
TORBEO	14
PEYTES	11
TOTAL	579

OS DOMINIOS SEÑORIALES DA TERRA DE QUIROGA:

Máis da mitade de toda a superficie ta terra de Quiroga era de dominio señorial das órdenes militares (53%), correspondendo o 29% ás terras de realengo, o 7% á nobleza titulada, o 6% á fidalguía e o 5% ó clero secular:

DOMINIO	NUM.FELIG.	SUP.KM2	%
ORDENES MILITARES	22	306	53
REALENGO	7	170	29
NOBLEZA TITULADA	2	38	7
HIDALGUIA	3	35	6
CLERO SECULAR	4	30	5
TOTAL	38	579	100

Na lista de maiores posuidores figuraban en primeiro lugar a Encomienda de Quiroga, que exercía o seu dominio señorial sobre 285 Km2.(28.500 Has.), seguido por Su Majestad con máis de 170 Km2. (unhas 17.000 Has.) de terras de realengo, e por Don Joseph Quiroga, por «su párroco», o conde de Ribadavia, a Encomienda de La Barra e o conde de Lemos:

SEÑORÍO	NUM.FELIG.	SUP.KM2
ENCOMIENDA DE QUIROGA	20	285
SU MAJESTAD	7	170
DON JOSEPH QUIROGA	3	35
POR SU PARROCO	4	30
CONDE DE RIBADAVIA	1	24
ENCOMIENDA DE LA BARRA	2	21
CONDE DE LEMOS	1	14
TOTALES	38	579

Por estamentos, as ÓRDENES MILITARES controlaban o 53% do territorio, con un total de 306 Km2. de extensión e 22 feligresías. A Encomienda de Quiroga (285 Km2. e 20 feligresías) ocupaba toda a parte central en torno á capital (xurisdicciós de Peytes, Quiroga e Seara), e a Encomienda de La Barra exercía o seu dominio sobre 2.100 Has. e duas feligresías na xurisdicción de Visuña, actual concello de Folgoso de Caurel.

As terras de REALENGO ocupaban toda a parte montañosa noroeste da comarca, cubrindo o 29% do seu territorio, con 170 Km2. e 7 feligresías da xurisdicción de Caurel.

A NOBLEZA TITULADA controlaba o 7% da superficie de Quiroga, con unhas 3.800 Has. de dominio señorial nas xurisdicciós de Valdeorras (Conde de Ribadavia) e coto de Corbeo (o seu párroco compartido co conde de Lemos).

A FIDALGUÍA por a sua parte estaba presente no 6% de territorio, con unhas 3.500 Hectáreas e tres feligresías. O único representante era Don Joseph Quiroga que exercía o seu señorío en tres feligresías da xurisdicción de Montefurado, nunha delas compartida con Doña Gertrudis Uría.

Finalmente, o CLERO SECULAR controlaba en torno o 5% do territorio, con 3.000 Has. de superficie e 4 feligresías na xurisdicción de San Clodio de Ribas de Sil.

FONTES:

• Os datos sobre as xurisdicciós e señoríos de todo o territorio galego foron elaborados por min utilizando ferramentas de gestión informática  e de información geográfica (GIS) a partir do Censo de Floridablanca. Ainda que según Pegerto Saavedra (Discurso de ingreso na Real Academia Galega) os datos de Floridablanca simplifican a realidade, e cita como exemplo a “Descripción” de Miguel Bañuelos, que cifra o número de xurisdicciós para toda Galicia en 664, frente ás 509 de Floridablanca (según Saavedra esto é debido a que en algúns casos había unha titularidade compartida), iso non significa que o Censo de Floridablanca non tratara con rigor os seus datos, antes ben, sin a sua aportación non teríamos una idea tan crara da composición e distribución das xurisdicciós no Antigo Réximen.
• Como base para elaborar os mapas adxuntos utilizamos os datos do Censo de Floridablanca do ano 1785 España dividida en provincias e intendencias, y subdividida en partidos.
• Para aclarar algunhas dudas utilizamos as Respostas Xenerales do Catrastro de Ensenada e o Diccionario de Moñino.
• Para o país galego temos a obra de Francisco Javier Río Barja Cartografía Xurisdiccional Galicia, siglo XVIII.- Consello de Cultura Galega.
• Para a provincia de Ourense resultou impresdindible a obra de Olga Gallego Domínguez El catastro del marqués de la Ensenada en la provincia de Orense.- 1985.
• Como obra de consulta necesaria para comprender a estructura da propiedade no Antiguo Réximan, en especial para a terra de Chantada, utilizóuse a obra de Ramón Villares La propiedad de la tierra en Galicia, 1500-1936.- Siglo veintiuno editores.- Madrid, 1982.